ΣΥΓΡΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΡΙΩΝ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΩΝ ΑΣΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

1^ο:  ανάπλασης περιοχής  Cabuço de Baixo 5

2^ο: γειτονιά BedZED

3^ο:  αναζωογόνηση περιοχής  Lower Don Lands

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΕΠΙΛΟΓΗΣ

     Η μελέτη αυτή αποσκοπεί στην ανάλυση διαφορετικών αστικών σχηματισμών που προκύπτουν βάσει των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του περιβάλλοντος, την ‘’οπτική γωνία’’ του σχεδιαστή, καθώς και τις κατηγορίες και τη σοβαρότητα των προβλημάτων κάθε περιοχής.

     Παρά τη διαφορετικότητα των επεμβάσεων, έχουν ως κοινή αφετηρία, τον άνθρωπο και αποσκοπούν στην καλύτερη ικανοποίηση των αναγκών του, είτε ξεπερνώντας τα εμπόδια που προκαλεί ο τόπος (Cabuço de Baixo 5), είτε αξιοποιώντας τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περιοχής ( Lower Don Lands), είτε μέσω της υλοποίησης ενός βιώσιμου μοντέλου προστασίας του περιβάλλοντος (BedZED).

     Πιο συγκεκριμένα, το πρόγραμμα ανάπλασης της περιοχής  Cabuço de Baixo 5 επιλέχθηκε, κυρίως λόγω του πολυδιάστατου ρόλου των κτιριακών μονάδων, που αποτελούν ταυτόχρονα και ιδιωτικούς και δημόσιους χώρους, καθώς και συμβάλουν στην αντιμετώπιση των δυσκολιών μετακίνησης των κατοίκων που προκαλούνται από το έντονο φυσικό ανάγλυφο. Η μελέτη του BedZED επιλέχθηκε, λόγω της έμφασης που δίνει στην προστασία του περιβάλλοντος, και κατ’ επέκταση στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής. Τέλος, η αναγέννηση της περιοχής Lower Don Lands μελετήθηκε, κυρίως λόγω της δημιουργίας μιας νέας σχέσης  μεταξύ του δομημένου και του φυσικού περιβάλλοντος.  

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ-ΔΟΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

     Ο αστικός σχεδιασμός εξαρτάται και από άλλους παράγοντες, όπως είναι για παράδειγμα, οι υπάρχουσες συνθήκες του περιβάλλοντος και τα οικονομικά δεδομένα της περιοχής. Αυτό έχει ως συνέπεια, οι βασικές αρχές του, προκειμένου να είναι ρεαλιστικές και εφικτές να προσαρμόζονται σε κάθε περίπτωση. Για τον λόγο αυτό, το πρώτο παράδειγμα, που στην ουσία είναι μια ανάπλαση παραγκούπολης, δίνει έμφαση κυρίως στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και όχι τόσο στην αειφόρο ανάπτυξη και στη διαχείριση ενέργειας. Αντίθετα, στο BedZED, η μηδενική ενεργειακή κατανάλωση και ο περιορισμός των εκπομπών CO2, αποτελούν θεμελιώδεις αρχές του σχεδιασμού, ενώ στο Lower Don Lands, συνδυάζεται η βιωσιμότητα και με άλλους στόχους, όπως είναι η διαφορετικότητα των γειτονιών, η εναλλαγή οργανικών και γραμμικών σχηματισμών, η διαφορετική τυπολογία χώρων πρασίνου, κτιρίων κ.α.

     Βασικό στόχος και των τριών παραδειγμάτων είναι η δημιουργία βιώσιμων αστικών πυκνοτήτων και ο περιορισμός της αστικής διάχυσης.  Αυτό το καταφέρνουν με τον σχεδιασμό συνεκτικού αστικού ιστού και με την εξασφάλιση επαρκών χώρων πρασίνου και δημόσιων χώρων.

      Επιπροσθέτως, το πρώτο και το τρίτο παράδειγμα, δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στο σχεδιασμό των δημόσιων χώρων άμεσα συνδεδεμένων με το υγρό στοιχείο. Αυτή η σύνδεση καθιστά το νερό οδηγό χωροθέτησης των χώρων πρασίνου. Σαφέστερα, στο πρώτο παράδειγμα, σχηματίζεται μια ενιαία ‘’πράσινη’’ γραμμική διαδρομή κατά μήκος του ρέματος, ενώ στο τρίτο παράδειγμα, η σύζευξη νερού και χώρων πρασίνου παράγει οργανικό αποτέλεσμα, το οποίο προσδίδει έναν νέο χαρακτήρα και ταυτότητα στην περιοχή επέμβασης. Αντίθετα, στο δεύτερο παράδειγμα, δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στους χώρους ιδιωτικού πρασίνου, στους ισόγειους κήπους των διαμερισμάτων και στα sky-garden.

     Τέλος, η καινοτομία του τρίτου παραδείγματος σε σχέση με τα δύο προηγούμενα είναι ο μετασχηματισμός της τοποθεσίας, και η αναζωογόνηση της μέσω της προσθήκης του υδάτινου στοιχείου, το οποίο θα αποτελέσει τη γενεσιουργό αιτία της ανάπτυξης και βασικό στοιχείο του σχεδιασμού.

ΛΟΓΙΚΗ ΔΙΑΤΑΞΗΣ ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ    

     Και στα τρία παραδείγματα, η μίξη χρήσεων γης και η στενή σχέση τους με τις κατοικίες και με το οδικό δίκτυο είναι εμφανής. Στο ΒedZED η διάταξη των χρήσεων αποσκοπεί στην επίτευξη της καλύτερης πρόσβασης σε αυτές από όλους τους κατοίκους, προκειμένου να περιοριστούν οι καθημερινές μετακινήσεις, που επιβαρύνουν το περιβάλλον.

ΑΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

     Στο πρώτο παράδειγμα, οι χαράξεις, σχετίζονται άμεσα, με τη θέση των αυθαίρετων οικισμών που προϋπήρχαν στην περιοχή, με τις υψομετρικές καμπύλες, καθώς και με το σχήμα του ρέματος, ενώ στο τρίτο παράδειγμα, οι χαράξεις βασίζονται κυρίως στα νέα δεδομένα που προέκυψαν από τον ‘’μετασχηματισμό’’ του τόπου.  Πιο συγκεκριμένα, κατά μήκος των νέων εκβολών που σχεδιάστηκαν, χωροθετήθηκαν οι μεγάλοι δημόσιοι χώροι και τα θεματικά πάρκα, που έδωσαν σαφή σχετικά όρια και νέο χαρακτήρα στις νέες οικιστικές ενότητες, ο οποίος προέκύψε από τη δημιουργία της αυτής της νέας σχέση φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος. Στο τρίτο παράδειγμα, η βασική χάραξη είναι πολύ συγκεκριμένη, είναι ο άξονας ανατολής-δύσης, που αποτελεί τον καλύτερο προσανατολισμό, διότι εξασφαλίζει τον καλύτερο ηλιασμό των κτιρίων. Η συγκεκριμένη διάταξη, βέβαια, όπως προαναφέρθηκε, δημιουργεί κάποια προβλήματα, που προκύπτουν από την ομοιομορφία χωροθέτησης των διατάξεων.

ΚΤΙΡΙΑΚΟΙ ΟΓΚΟΙ

     Στο πρώτο και στο τρίτο παράδειγμα, δίνεται έμφαση στη μείωση του ύψους των κτιρίων όσο η απόσταση στους από το νερό ελαττώνεται, καθώς και στην μορφολογική ποικιλία των κτιρίων.

     Στο πρώτο, τα πολυώροφα κτίρια στις απόκρημνες περιοχές, παρουσιάζουν μια διαβάθμιση ιδιωτικότητας, καθώς οι ισόγειοι χώροι τους είναι δημόσιοι και συνδέονται με τα δημόσια κεντρικά κλιμακοστάσια. Επίσης, μορφολογικά, προβάλουν μια «ειλικρίνεια», διότι το κάθε διαμέρισμα έχει διαφορετική διάταξη και επένδυση από διαφορετικά είδη πλινθοδομών, ώστε να γίνεται αντιληπτό ως μονάδα. Στο τρίτο παράδειγμα, σχεδιάστηκαν κτίρια με πολλές ακμές, με ανομοιομορφία ύψους, καθώς και είναι εμφανής και η τυπολογική ποικιλία των κατόψεών τους.

     Σε αντίθεση με τις παραπάνω διατάξεις, στο δεύτερο παράδειγμα, τα κτίρια παρουσιάζουν μια ομοιομορφία όσον αφόρα τα υλικά των όψεων και την τυπολογία τους, προσδίδοντας στην γειτονία ένα δικό της χαρακτήρα.

      Τέλος, αξίζει να αναφερθεί ότι τόσο στο δεύτερο, όσο και στο πρώτο παράδειγμα, η βιοκλιματική αρχιτεκτονική και η εξοικονόμηση ενέργειας αποτελεί σημαντικό στοιχείο του σχεδιασμού.